Na goedkeuring door de Europese Raad in december 2022 is de CSRD op 5 januari 2023 in werking getreden. Daarna is de zogenoemde implementatieperiode voor EU-lidstaten gestart. Dat betekent in de praktijk dat de Nederlandse overheid tot juli 2024 de tijd heeft om de CSRD te vertalen naar nationale wetgeving. 

De Europese Commissie heeft drie kerndoelstellingen voor de duurzaamheidsrapportage geformuleerd:  

1. Bedrijven laten nadenken over (verminderen van) systeemrisico's van klimaatveranderingen en andere duurzaamheidsonderwerpen zoals sociale misstanden.  
2. Wijzigingen in kapitaalstromen: ervoor zorgdragen dat er meer geïnvesteerd wordt in duurzame activiteiten en minder in niet-duurzame activiteiten.  
3. Ondernemingen meer verantwoording laten afleggen ten aanzien van hun impact op mens en milieu. 

De CSRD introduceert de European Sustainability Reporting Standards (ESRS) als standaarden voor de duurzaamheidsrapportage. Deze ESRS bevat handvatten en kaders voor welke inhoud in het duurzaamheidsverslag benoemd moet worden. De ESRS benoemen drie pijlers: Environment (Milieu), Social (Sociaal) en Governance (zakelijk gedrag/bestuur), ook wel ESG genoemd. In onderstaande tabel staat wat de verschillende onderwerpen onder de drie pijlers zijn. 
 
De ESRS benoemen de volgende duurzaamheidsonderwerpen om over te rapporteren: 

E(nvironmental)	S(ocial)	G(overnance)
Klimaatverandering	Eigen werknemers	Zakelijk gedrag
Vervuiling	Arbeiders in de keten
Water en mariene bronnen	Invloed op gemeenschappen
Biodiversiteit	Klanten en eindgebruikers
Materiaalgebruik en circulaire economie

 
Maar, niet alle onderwerpen zijn even relevant voor elk type onderneming. Om juist te kunnen bepalen welke 'ESG-onderwerpen' relevant zijn voor een specifiek bedrijf, wordt ieder rapportageplichtig bedrijf geacht een dubbele materialiteitsanalyse uit te voeren (zie de FAQ over de dubbele materialiteitsanalyse). Bedrijven zullen voor elk van de materiële onderwerpen hun strategie, beleid, doelstellingen, actieplannen en datapunten moeten rapporteren. Klimaatverandering is bijvoorbeeld zo'n materieel onderwerp. Dat betekent dat een bedrijf moet rapporteren over haar klimaatbeleid: is er een klimaatbeleid, waarom (nog) niet of wanneer wel? Wellicht is er al op deelonderwerpen beleid dat je bij elkaar wilt gaan brengen, hoe ga je dat aanpakken? Welke doelstellingen ga je daaraan koppelen, bijvoorbeeld reductie in energiegebruik. Welke acties worden uitgevoerd om die te bereiken, alsook de datapunten om voortgang te meten?  

Op dit moment zijn het ministerie van Financiën en het ministerie van Justitie en Veiligheid bezig met de implementatie van de CSRD in het Nederlands recht. Zij hebben hier tot juli 2024 de tijd voor. De Nederlandse wetgever kan niets veranderen aan de inhoud van de CSRD en/of ESRS (European Sustainability Reporting Standards). Wel kan de Nederlandse wetgever in een nationale wet extra eisen stellen, bijvoorbeeld door de reikwijdte te verbreden. De verwachting is dat de Nederlandse wetgever dat niet zal doen en 'alleen' de CSRD-regels letterlijk zal invoeren in Nederlandse wetgeving. 

De dubbele materialiteitsanalyse is het beginpunt om te beoordelen welke ESG-onderwerpen (Environmental, Social, Governance) materieel zijn en daarmee welke rapportagestandaarden op het bedrijf van toepassing zijn. Grofweg zijn er drie stappen te nemen: 

1. In kaart brengen waardeketen. Dit kan bijvoorbeeld aan de hand van je crediteurenlijst. Bij de waardeketen wordt er naar alle activiteiten gekeken die nodig zijn om een product van grondstof tot eindproduct ofwel service naar de klant te krijgen. Denk hierbij aan het ontwerp, ontwikkeling, grondstoffen, productie, distributie en uiteindelijk afval.  
2. Bepalen welke stakeholders betrokken zijn. De tweede stap is om te bepalen welke stakeholders bij die stappen in meer of mindere mate betrokken zijn.  
3. Dubbele materialiteitsanalyse. Door middel van de dubbele materialiteitsanalyse wordt beoordeeld welke impact het bedrijf en haar waardeketen hebben op mens en milieu, alsook de duurzaamheidsrisico’s en -kansen die daarmee gepaard gaan. 

De dubbele materialiteitsanalyse speelt een sleutelrol in de nieuwe Europese verslagleggingsverplichting CSRD. Hiermee identificeer je namelijk de duurzaamheidsthema’s die relevant (materieel) zijn voor je bedrijf en waarover je dus moet rapporteren in je jaarverslag. Het biedt tevens focus. Toekomstbestendige bedrijven nemen deze thema’s op in hun bedrijfsstrategie. Hier liggen namelijk kansen en risico’s voor jouw bedrijf én voor je stakeholders. Neem het thema klimaatverandering: organisaties beïnvloeden klimaatverandering en tegelijkertijd heeft klimaatverandering invloed op bedrijven, bijvoorbeeld door hogere grondstofprijzen of een gestegen kans op overstromingen van bedrijfspanden.  

Wat betekent dubbele materialiteit? 
De CSRD introduceert het begrip dubbele materialiteitsanalyse om de impact van duurzaamheidsthema’s te verduidelijken vanuit twee perspectieven: 

1. Van buiten naar binnen perspectief, ook wel financiële materialiteit genoemd: hoe groot is de invloed van het thema op de (financiële) prestaties van je organisatie? Zie de x-as in onderstaande figuur. 
2. Van binnen naar buiten perspectief ook wel impactmaterialiteit genoemd: Hoe groot is de invloed van je organisatie op het thema (en dus op mens en milieu)? Zie de y-as in onderstaande figuur. 

Is het antwoord op een van deze twee vragen 'hoog en topprioriteit’? Dan is het thema materieel voor je organisatie. Volgens de CSRD dient jouw bedrijf op dat duurzaamheidsthema te rapporteren over onder andere beleid, acties, doelen en KPI’s.  

De meeste BOVAG-leden zijn niet rapportageplichtig, maar dat betekent niet dat zij niet met de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) te maken krijgen. CSRD-plichtige, grotere, bedrijven zullen uiteindelijk in de keten data en informatie gaan vragen die zij moeten opnemen in hun rapportages. Stel dat een bedrijf een groot aantal busjes bij jou huurt, dan kan de vraag volgen wat de impact hiervan is, bijvoorbeeld in de vorm van CO₂-uitstoot. De meeste BOVAG-bedrijven zullen zelf niet hoeven te rapporteren, maar zullen dus wel datapunten die met duurzaamheid te maken hebben moeten opleveren. Bovendien kunnen banken en verzekeraars strenger gaan optreden bij het verstrekken van financieringen en polissen bij het ontbreken van duurzaamheidsbeleid bij de ondernemer. 

De richtlijn wordt gefaseerd uitgerold: 

• Beursgenoteerde bedrijven die vallen onder de NFRD (Non-Financial Reporting Directive), zoals voornamelijk banken en verzekeraars, moeten vanaf 2025 over hun boekjaar 2024 gaan rapporteren.
• Grote bedrijven moeten vanaf 2026 over boekjaar 2025 gaan rapporteren in lijn met de CSRD. Een bedrijf valt in deze categorie, als aan tenminste twee van de drie volgende criteria wordt voldaan:  
  - Balanstotaal van 25 miljoen euro 
  - Netto-omzet van 50 miljoen euro
  - Gemiddeld personeelsbestand van 250 fte
• Beursgenoteerde mkb-bedrijven volgen vanaf boekjaar 2026 en rapporteren in 2027. Zij zullen moeten rapporteren volgens een nog te ontwikkelen mkb-richtlijn. 

Ondernemingen die zelf niet rapportageplichtig zijn, zullen naar verwachting wel impact van de CSRD ervaren. De ondernemingen die op grond van de CSRD moeten rapporteren, moeten ook over hun waardeketen verschillende duurzaamheidsindicatoren vermelden. Dat betekent dat ondernemingen die bijvoorbeeld toeleverancier aan of producent zijn voor een rapportageplichtige onderneming, wel gevraagd kunnen worden om informatie over verschillende duurzaamheidsindicatoren te delen met de rapportageplichtige onderneming. 

Uitgangspunt van de jaarverslaggeving is dat er inzicht is in elke individuele onderneming en inzicht in de groep van ondernemingen (consolidatie), hoewel er veel uitzonderingen bestaan. Veel ondernemingen onder de BOVAG-leden zijn onderdeel van een groep en vaak kan op groepsniveau gerapporteerd worden. De duurzaamheidsinformatie van elk dochterbedrijf dat valt binnen de CSRD dient dan wel opgenomen te worden in het geconsolideerde verslag van het moederbedrijf. Dochterondernemingen dienen wel in hun bestuursverslag een verwijzing op te nemen naar het geconsolideerde duurzaamheidsverslag van het groepshoofd dat ook de duurzaamheidsinformatie van de groepsmaatschappij bevat. Deze vrijstelling is vergelijkbaar met de vrijstellingen voor de financiële jaarrekening. Gebruikers van duurzaamheidsinformatie verkrijgen toegang tot de duurzaamheidsinformatie en inzicht in de totale groep, doordat de duurzaamheidsinformatie door het groepshoofd wordt gedeeld. 

De CSRD-richtlijn is onderdeel van de Green Deal, afspraken op Europees niveau die moeten zorgen voor een groene transitie met als einddoel een klimaatneutraal Europa in 2050. BOVAG staat achter de Green Deal, we vinden het belangrijk om deze planeet ook nog voor generaties na ons leefbaar te houden en daarom zijn deze maatregelen nodig. Maar, belangrijk voor BOVAG is dat regels wel haalbaar en uitvoerbaar moeten zijn voor de aangesloten ondernemers. Op dit moment onderzoeken wij welke meetwaarden belangrijk zijn voor de bij BOVAG aangesloten branches én de te verwachten vragen van bijvoorbeeld banken en verzekeraars. Met andere woorden; we brengen in kaart welke data je straks moet aanleveren voor de rapportageplicht van  jouw klant en we proberen dat zo te ontsluiten dat je straks niet uren aan het rekenen of uitzoeken bent.  

Je kunt vragen verwachten van leveranciers en relaties over de duurzame impact van door jou geleverde goederen of diensten. Denk aan banken, leasemaatschappijen, verzekeraars en andere cruciale partijen in de keten. BOVAG is op dit moment in gesprek met deze partijen om te komen tot een brancheformat. We willen daarmee de data die je straks moet aanleveren zo behapbaar mogelijk houden en bij voorkeur één format voor diverse partijen.  

Grote bedrijven zijn verplicht zelf te rapporteren conform de CSRD vanaf 2026 over boekjaar 2025. Voor rapportageplichtige bedrijven zijn twee elementen in de rapportage cruciaal:  

1. De zogenaamde dubbele materialiteitsanalyse, daarbij wordt de impact twee kanten op getoetst: de impact óp jouw bedrijf en de impact ván jouw bedrijf.   
2. De waardeketen in beeld en/of tekst, waarbij alle activiteiten en hun onderlinge relatie in beeld gebracht worden. 

BOVAG werkt op dit moment aan aanpasbare formats en voorbeelden die jou helpen bij het opstellen van zowel de dubbele materialiteitsanalyse als de waardeketen. We gaan deze formats ook toetsen met een aantal bedrijven.  

De CSRD is uitgewerkt in standaarden voor duurzaamheidsrapportage: de European Sustainability Reporting Standards (ESRS). De ESRS geven regels voor de inrichtings- en openbaarmakingsvereisten van het duurzaamheidsverslag en bevatten voorschriften voor hoe het duurzaamheidsverslag eruit moet zien. De ESRS-standaarden geven gedetailleerd aan waar de rapportage door ondernemingen over het hele spectrum van milieu-, sociale- en bestuurlijke kwesties aan moet voldoen. Zo wordt er bijvoorbeeld precies aangegeven hoe je je CO2-uitstoot moet berekenen, wat je impact is op de biodiversiteit en hoe je ervoor zorgt dat er door jouw bedrijfsvoering geen mensenrechten worden geschonden. 

De ESRS bestaan uit twaalf verslaggevingsstandaarden. De eerste twee 'cross-cutting'-standaarden bevatten algemene rapportageverplichtingen en regels over hoe de overige tien thematische standaarden moeten worden toegepast. De tien thematische standaarden (onderverdeeld in Environmental, Social and Governance) behandelen specifieke onderwerpen zoals klimaatverandering, vervuiling en circulaire economie. 

De CSRD-verplichte ondernemingen zijn verplicht om inzicht te geven in de impact van duurzaamheidsfactoren op de onderneming en de impact van de onderneming op mens en milieu. Het niet voldoen aan de verplichtingen vanuit de CSRD resulteert in het niet nakomen van de wet en daarmee in een economisch delict.  
De ESRS bevatten de vereisten voor het duurzaamheidsverslag op de thema’s Environment, Social en Governance (ESG) waarover de onderneming informatie moet verschaffen. Een onderneming voldoet aan de duurzaamheidsverslaggevingsvereisten wanneer de onderneming alle materiële informatie openbaar maakt. Ook wanneer de onderneming niet (volledig) duurzaam is, kan de onderneming dus voldoen aan de CSRD en ESRS, zolang er maar transparantie geboden wordt. Een onderneming voldoet niet of niet volledig aan de CSRD en de ESRS wanneer materiële informatie ontbreekt in het duurzaamheidsverslag. De externe accountant zal dat rapporteren in de verklaring. 

Het verkrijgen van duurzaamheidsinformatie uit de keten is waarschijnlijk lastiger dan het verkrijgen van informatie uit de eigen onderneming. De CSRD houdt hier rekening mee. Bedrijven kunnen gebruik maken van schattingen als ze na redelijke inspanningen geen primaire waardeketen-informatie hebben verkregen. Denk hierbij aan schattingen, sectorgegevens en andere informatie uit indirecte bronnen. De onderneming zal moeten toelichten welke schattingen gebruikt zijn voor de waardeketen en de mate van nauwkeurigheid. Wanneer informatie uit de waardeketen niet beschikbaar is in de eerste drie jaar na inwerkingtreding, dan voldoet de onderneming ook aan de CSRD wanneer de onderneming uitlegt waarom de informatie er (nog) niet is en wat de onderneming eraan doet om deze informatie beschikbaar te krijgen. 

Het CSRD-verslag wordt een belangrijk en omvangrijk onderdeel van het bestuursverslag. Kortom het is een uitdaging en het kost tijd om het (goed) te doen. Het is een open deur: begin en wel nu. Maar, niet alles hoeft in een keer. Start bijvoorbeeld als volgt:  

1. Breng in kaart hoe je onderneming de omgeving beïnvloedt en hoe de omgeving impact op de onderneming heeft. Hiervoor is het wel nodig dat er inzicht is in waar, wat en hoe de onderneming goederen of diensten inkoopt en afzet.  
2. Breng in kaart welke mensen binnen je onderneming zich met (aspecten van) duurzaamheid bezighouden.  
3. Breng in kaart wat je niet weet: wat weet (en/of meet) je al op ESG-gebied en welke onderwerpen zijn nieuw voor je? Wie is er in jouw organisatie voor verantwoordelijk?  
4. Leer van anderen. Bekijk ESG-rapportages van ondernemingen uit de mobiliteitssector die al over duurzaamheid rapporteren en volg de ontwikkelingen op dit gebied vanuit onze branche. Wij als BOVAG zijn bezig met het ontwikkelen van een blauwdruk voor bijvoorbeeld de dubbele materialiteitsanalyse en waardeketen. Daarnaast is het goed om in gesprek te gaan met een adviseur, bijvoorbeeld jouw controlerend accountant of een consultant.  
5. Rapporteren over duurzaamheidsindicatoren vraagt vaak een gedegen systeem om informatie te verzamelen. Welke informatiesystemen zijn er binnen de onderneming en voldoen ze? En welke informatie is nodig van ketenpartijen? Het is van belang ook die ketenpartijen te informeren over de naderende rapportageverplichting. 

Vijf simpele tips om eens over na te denken in aanvulling op de concrete handvatten die in de andere FAQ’s terugkwamen: 

1. Zorg dat je topmanagement kennis heeft over en het belang van de CSRD erkent.
2. Lees over de CSRD en de ESRS. 
3. Breng in kaart welke afdelingen en personen momenteel al informatie verzamelen op de gevraagde datapunten.
4. Breng in kaart waar nog geen kennis over is binnen de organisatie en zorg dat de kennis verhoogd wordt.
5. Sluit je ketenpartners zo snel mogelijk aan, zodat ook zij zich kunnen voorbereiden.