Gefeliciteerd met uw problemen: Berthold Gunster geeft een lesje omdenken

Problemen zijn er om opgelost te worden. Toch? Niet als het aan Berthold Gunster ligt. Als schrijver, spreker en trainer houdt hij zich bezig met andere manieren van omgaan met problemen. “De oplossing van vandaag is vaak het probleem van morgen.”

Stel, u bent groenteboer op de markt. Uw waren zijn erg in trek. Vaak staan de mensen rijen dik om de kraam; nogal wat mensen lopen weg omdat ze te lang moeten wachten. Om uw klanten tijdens piekdrukte goed te kunnen bedienen, heeft u vijf mensen nodig. Het probleem is, dat u er maar twee wit kunt betalen; mensen zwart inhuren wilt u liever niet, uit principe en vanwege het risico. Wat te doen?
“Wij mensen zijn slecht toegerust om de werkelijkheid waar te nemen zoals die is”, zegt Berthold Gunster. Van origine is hij theatermaker, maar sinds 1996 legt hij zich toe op ‘omdenken’. Die term, van eigen makelij, is tevens de naam van het bureau waarmee Gunster en collega’s trainingen, workshops en shows verzorgen voor bedrijven. Ook schreef hij meerdere boeken over problemen, kansen en denkfouten. Bovenstaand raadsel doet het altijd goed, vertelt hij. “Als we worden geconfronteerd met een probleem, is onze neiging om dat zo snel mogelijk op te lossen. De marktkoopman moet Polen of Chinezen inhuren, of zich laten betalen in natura.” Gunster moet erom grinniken. “Elk probleem is in feite een conflict tussen de feiten en onze verwachtingen. Oplossen is maar één van vier manieren om met dat spanningsveld om te gaan (zie kader, red.), een die alleen is gericht op het veranderen van de feiten. Vaak zijn we ons niet bewust van onze verwachtingen. Om een probleem echt goed helder te krijgen, moet je je verwachtingen onderzoeken. Dat is een heel lastige opgave.”

Korting

Wie zich niet bewust is van zijn eigen verwachtingen, loopt het risico op 'vastdenken'. Gunster omschrijft dat als “van een probleem een ramp maken”. Als voorbeeld haalt hij een ondernemer aan die een omzetdoelstelling heeft voor een bepaald jaar. In november ziet de ondernemer dat hij die niet gaat halen. “Hij wil die doelstelling toch halen, en dus gaat hij stunten. Als de korting maar hoog genoeg oploopt, komen de mensen wel en haalt hij zijn doelstelling. Maar de oplossing van dit jaar wordt het probleem van de jaren erna. Want in het voorjaar loopt zijn omzet terug: die klanten heeft hij eerder naar zich toe getrokken. En in september gaan mensen wachten op de eindejaarskorting. Als hij dan ten einde raad weer gaat stunten, raakt hij nog verder in het slop.” Het vastdenken ontstaat hier doordat de ondernemer niet inziet dat die omzetdoelstelling zijn eigen verwachting is, die bijgesteld kan worden.“Vastdenken kun je eenvoudig herkennen”, zegt Gunster. “Als je heel hard je best doet maar er gebeurt bijna niets, dan kun je er beter mee stoppen. Dat is eng, want je laat de illusie van controle los en je weet even niet hoe het verder moet. Wij mensen zijn daar erg gevoelig voor: we zijn vluchtdieren, eerder een hert dan een leeuw. Als er gevaar dreigt, willen we rennen, zonder ons af te vragen of het wel de juiste richting is. We zijn zo bang om iets te verliezen dat we geen oog hebben voor wat we kunnen winnen. Maar juist door het probleem toe te laten en het even niet te weten, kan iets nieuws ontstaan. Het begint met afstand nemen van het probleem, herbezinnen.” De groenteboer op de markt deed dat ook, voegt Gunster toe. “Hij ontdekte dat zijn verwachting was dat hij personeel moest aannemen voor zijn kraam. Moest dat eigenlijk wel?”

Vier manieren om met een probleem om te gaan

Berthold Gunster ziet elk probleem als een botsing tussen feiten en verwachtingen. Dat heeft tot gevolg dat oplossen maar één manier is om met een probleem om te gaan. “Alle vier zijn ze even belangrijk”, zegt Gunster, “en het is een goed idee om ze allemaal te oefenen.”
1. Oplossen: de feiten aanpassen aan je verwachtingen. Voorbeeld: dingen repareren.
2. Loslaten: de feiten accepteren en je verwachtingen bijstellen. Voorbeeld: op je 68-ste afscheid nemen van je jeugddroom astronaut te worden.
3. Waarnemen: de feiten en je verwachtingen accepteren. “Het is vervelend maar er is niets aan te doen”. Voorbeeld: elke dag in de file moeten staan.
4. Omdenken: je verwachtingen bijstellen en sommige feiten veranderen. Voorbeeld: fietstochten die de windrichting van de dag volgen (zie volgende alinea).

Ronde

Met wat afstand en bezinning kun je een probleem gaan omdenken: verwachtingen en feiten op elkaar afstemmen. Gunster noemt een hele reeks voorbeelden; een ervan gaat over een VVV op het Groningse platteland. Niemand wilde hun fietstochten doen, omdat de fietser elke ronde onvermijdelijk een deel tegen de wind in moest trappen – en het waait hard in Groningen. “Die wind is een feit”, zegt Gunster. “Maar dat een fietstocht een ronde moet zijn is een verwachting, en die kun je bijstellen. Nu hebben ze routes klaarliggen naar alle windrichtingen. Mensen beginnen op een vast punt en fietsen met wind in de rug naar een eindpunt. Daar pikt een bus hen op en brengt ze terug naar het begin. Het is een groot succes. Iedereen houdt van fietsen met wind mee.”

U-vorm

Omdenken is niet eenvoudig. Het druist tegen onze natuur in om stil te staan bij een probleem en eerst eens goed te kijken wat er aan de hand is alvorens te handelen. Gunster: “In problemen zit grote energie. Op het toneel heb je problemen nodig, anders gebeurt er niets. Ook in het dagelijks leven komt er grote creatieve energie vrij als je stopt problemen te beheersen en weg te werken en begint ze te accepteren en te onderzoeken. Dan ontstaan nieuwe benaderingen van de situatie. Dat is precies het speelveld waar echt succesvolle ondernemers opereren. Kijk naar de groenteboer. In plaats van personeel aan te nemen, bouwde hij zijn kraam om tot een u-vorm, met hem en zijn kassa bij de uitgang. Zelfbediening is niets nieuws, elke supermarkt doet het, maar deze groenteboer kan met dit principe een veelvoud aan klanten bedienen, tegen gelijkblijvende kosten.” En dat is meteen een belangrijk kenmerk van omdenken, voegt Gunster toe: “Als je een probleem echt hebt omgedacht, wil je meer van het aanvankelijke probleem. Meer drukte! Meer wind!”

Lees hier de hele BOVAGkrant Bovagkrant 1 2019

Meer OMdenken de website

Mijn Tools

Mijn profiel

Gefeliciteerd met uw problemen: Berthold Gunster geeft een lesje omdenken

Gefeliciteerd met uw problemen: Berthold Gunster geeft een lesje omdenken

Korting

Vier manieren om met een probleem om te gaan

Ronde

U-vorm