04
Wat te doen bij stakingen en werkonderbrekingen?
Tijdens de looptijd van de cao zullen vakbonden geen collectieve acties voeren die gericht zijn tegen de huidige cao. Dat hebben partijen afgesproken en wordt de vredesplicht genoemd. De vredesplicht vervalt zodra de cao is afgelopen, dit heeft geen nawerking. Bij een conflict of tijdens cao-onderhandelingen zullen vakbonden wellicht uw medewerkers benaderen. Dit kan zelfs leiden tot een staking binnen uw bedrijf. Wat kunt u in zo’n situatie doen?
Over het vakbondsbezoek leest u
in dit artikel meer. Dit artikel gaat in op een eventuele staking binnen uw bedrijf en beantwoordt veelgestelde vragen daarover. Luister ook eens naar de
podcast "Help! Een staking!" van werkgeversvereniging AWVN, over stakingen en werkgeversvragen daarover.
BOVAG hoort het graag als er in uw bedrijf een staking ophanden of gaande is. De ledenadviseurs kunnen u ondersteunen en bijpraten over de laatste ontwikkelingen in de gesprekken. Anderzijds is het handig voor de cao-onderhandelaars om te weten waar de vakbonden in het land actie aan het voeren zijn. Neem in zo’n geval dus altijd contact op met BOVAG Ledenadvies via (030) 659 53 00 of
ledenadvies@bovag.nl.
Wat is een staking?
Een staking is een ‘collectieve actie waarbij de werknemers niet of niet meer op de normaal gebruikelijke wijze invulling geven aan de normale arbeidsprestatie’. Met andere woorden: een tijdelijke weigering van een groep medewerkers om de afgesproken werkzaamheden op de normale manier te verrichten. Daarbij heeft een staking als doel om een bepaald collectief belang te bereiken.
Het Nederlands Burgerlijk Wetboek vermeldt stakingen niet. Daarom volgen rechters het Europees Sociaal Handvest (ESH) in geval van een staking. Het stakingsrecht is vastgelegd in artikel 6 ESH.
Welke vormen van stakingen zijn er?
Er zijn twee soorten stakingen: georganiseerde en wilde stakingen:
- Een georganiseerde staking vindt plaats op initiatief van de vakbond. De vakbond kondigt de staking vooraf aan bij een werkgever. Redenen om te staken zijn bijvoorbeeld een gewenste loonsverhoging, vastgelopen cao-onderhandelingen of een behoefte aan betere arbeidsomstandigheden. Denk hierbij aan: werkonderbrekingen, langzaam-aan-acties, poortblokkades of acties om het bedrijf voor meerdere dagen helemaal plat te leggen.
- Een wilde staking ontstaat spontaan en is georganiseerd door werknemers of de vakbond, maar is niet vooraf aangekondigd bij de organisatie. Het nadeel voor een werkgever is dat hij niet kan inspelen op een staking, waardoor de organisatie meer schade zal oplopen. Dat zal ook meewegen in het oordeel van de rechter als het zover komt. De stakende werknemers kunnen bij een wilde staking geen beroep doen op een uitkering uit de stakingskas van de vakbonden.
Moet een medewerker van tevoren melden dat hij gaat staken?
Er is geen meldingsplicht voor een medewerker als hij meedoet aan een aangekondigde manifestatie van vakbonden. Hoewel een medewerker niet verplicht is om te melden dat hij gaat staken, is desondanks verstandig om in het bedrijf af te spreken dat bij afwezigheid vanwege acties dit van tevoren wordt gemeld in verband met het klantbelang.
Hoe om te gaan met werkonderbrekingen of stakingen?
Bij een moeizaam cao-overleg kunnen er werkonderbrekingen of stakingen komen binnen uw bedrijf. Leden van de vakbond willen soms uw bedrijf bezoeken om een stakingsvergadering te beleggen. Meestal is de opkomst bij vergaderingen waar over een staking wordt beslist niet erg groot. Ofwel: een kleine, maar sterk gemotiveerde groep medewerkers besluit of er wordt gestaakt. U kunt tegen uw medewerkers zeggen dat ze zelf moeten beslissen of ze willen staken. Dit kunt u ook via uw ondernemingsraad doen. Het kan sowieso geen kwaad om uw ondernemingsraad goed te informeren over de standpunten van de werkgevers in het cao-overleg.
Komt het tot een staking? Spreek dan met de stakers af dat werkwilligen ongestoord kunnen werken. Maak afspraken over veiligheid van klanten en medewerkers.
Moet het salaris doorbetaald worden als medewerkers staken?
Stakers hebben geen recht op salaris over de periode waarin zij niet werken. Volgens de wet is de werkgever verplicht om het loon door te betalen als een medewerker niet werkt, tenzij de reden waarom de medewerker niet kan werken redelijkerwijs voor zijn rekening behoort te komen. Bij een medewerker die niet kan werken omdat hij deelneemt aan een staking, is daarvan sprake. De werkgever hoeft dan ook geen salaris door te betalen gedurende de tijd dat er gestaakt wordt.
Dit heeft ook gevolgen voor zaken zoals vakantiedagen, vakantietoeslag en dergelijke. Die worden evenredig verminderd. Soms roept de vakbond een staking uit om zijn eisen in een cao-overleg kracht bij te zetten. Wanneer het een georganiseerde staking betreft (uitgeroepen door de vakbonden) dan ligt het risico bij de medewerkers als groep en hoeft de werkwillige collega niet te worden doorbetaald wanneer hij niet kan werken vanwege de staking. Wanneer het een wilde staking betreft moet de werkwillige collega wel worden doorbetaald, ook als hij niet kan werken vanwege de staking.
Wanneer er alternatieve stakingen plaatsvinden zoals langzaam-werken-acties, stiptheidsacties, korte onderbrekingen van het werk of het niet uitvoeren van gedeelten van het werk dan mag de werkgever het loon van de deelnemende medewerkers korten. Het is alleen moeilijk, zo niet onmogelijk aan te tonen wie wel en niet hebben meegedaan en het is soms onduidelijk hoeveel korting in bepaalde omstandigheden redelijk is.
Mag een stakende medewerker worden ontslagen?
Nee, dat mag niet. Bij een georganiseerde staking kan de werkgever de stakers niet ontslaan. Er geldt een ontslagverbod. De rechter gaat er namelijk van uit dat een staking legitiem is als deze is georganiseerd door een vakbond.
Mogen stakende medewerkers het bedrijf bezetten of de poort blokkeren?
In het verleden werden poortblokkades en bedrijfsbezettingen als onrechtmatig aangemerkt. Daar is in 2015 verandering in gekomen door een uitspraak van de Hoge Raad. Poortblokkades en bedrijfsbezettingen kunnen namelijk onder het begrip ‘collectieve acties’ van het Europees Sociaal Handvest vallen. Dit betekent dat bedrijfsbezettingen en poortblokkades alleen verboden of beperkt mogen worden wanneer dit maatschappelijk gezien noodzakelijk is. De rechter zal per geval aan de hand van de concrete omstandigheden moeten afwegen of hier sprake van is. Relevante omstandigheden kunnen onder andere zijn: de verhouding tussen de actie en het nagestreefde doel, de veiligheid van medewerkers en derden, de duur van de blokkade, schade aan de werkgever en derden, openbare orde, schade voor de volksgezondheid en milieu, etc.
Mag het werk van stakende medewerkers overgenomen worden door andere medewerkers?
Ja, dat mag. U mag medewerkers op andere plaatsen inzetten dan gebruikelijk.
Het is echter niet toegestaan dat uitzendkrachten het werk van stakers overnemen. Dit staat in artikel 10 van de WAADI en wordt het onderkruipersverbod genoemd. Uitzendkrachten die al bij u werkzaam zijn mogen wel tijdens de acties werkzaamheden verrichten waarvoor ze al waren ingehuurd en waar ze normaliter ook werkzaam zijn.
Welke maatregelen kunt u nemen wanneer er in uw bedrijf gestaakt wordt?
- Belangrijk: blijf rustig en vriendelijk, neem het conflict serieus en wordt niet emotioneel.
- Neem contact op met BOVAG Ledenadvies om de actie te melden via 030-65 95 300 of ledenadvies@bovag.nl.
- Registreer alle gebeurtenissen. Stel een beleidsgroep in die zo nodig dagelijks overlegt.
- Registreer stakers en niet-stakers, met vermelding van dagen en uren.
- Zorg ervoor dat werkwilligen het bedrijf kunnen betreden en verlaten.
- Tref voorzieningen om de normale bedrijfsactiviteiten zo lang mogelijk voort te zetten.
- Tref voorzieningen voor de afsluiting van terreinen, gebouwen en kantoren. En neem sleutels van bedrijfsgebouwen bij het personeel in.
- Zorg bij afsluiting van de toegang tot het bedrijf voor een locatie waar u de werkzaamheden kunt voortzetten en houd daarbij controle over communicatiemiddelen, zoals telefoon en e-mail.
- Breng belangrijke documenten buiten het bedrijfsgebouw.
- Maak afspraken met leveranciers en klanten voor een zo lang en goed mogelijke continuïteit.
- Vraag bijzondere aandacht voor de veiligheidsnormen. Waarschuw in gevaarlijke situaties tijdig de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
- Maak afspraken met de vakbond over de veiligheid van klanten en medewerkers.